Zioła na odchudzanie. Wybrane surowce roślinne na metabolizm.

Problem otyłości

Dzisiejsze statystyki biją na alarm, porównując ubiegłe dekady w kontekście przyrostu wagi. Jak donosi Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, u podstaw plagi otyłości leży zaburzenie bilansu energetycznego, gdzie długotrwale dochodzi do przekroczenia energii spożytej do energii wydatkowanej. Do dysproporcji kalorycznej dochodzi z powodu wielu czynników, jak nieświadome, chaotyczne i nieregularne spożywanie posiłków, brak śniadań, brak ruchu, zbyt mała ilość wody w diecie, jak i nieodpowiedni dobór napojów bogatych w cukier, czy nieodpowiednie przyrządzanie potraw, gdzie dominuje smażenie.

Warto nadmienić, iż istnieją dodatkowe czynniki otyłości, jak alkoholizm, stosowanie antykoncepcji, terapia hormonalna, kuracja kortykosteroidami, czy zażywanie syntetycznych lekarstw w przypadku depresji.

Otyłość jest sklasyfikowana na szóstym miejscu, jako czynnik ryzyka, który jest odpowiedzialny za ilość zgonów na świecie. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) – od roku 1975 otyłość na całym świecie prawie się potroiła. Globalne statystyki mówią, że w roku 2016 ponad 1,9 miliarda dorosłych miało nadwagę, a spośród nich 650 milionów było otyłych – co ogółem daje 13% populacji dotkniętej problemem otyłości na dany rok.

Powołując się na dane z Najwyższej Izby Kontroli skala zjawiska otyłości jest niebezpiecznie wysoka, a polskie dzieci zalicza się do najszybciej przybierających na masie w Europie. Nadmierne kilogramy u dzieci notuje się w niemal 22% przypadków dla młodzieży do 15 roku życia, gdzie dla porównania w latach 70. ubiegłego wieku – było 10%. Najnowsze raporty donoszą, że w 2018 roku nadwagę zanotowano u 30,5% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i w 10% dla małych dzieci w wieku od 1 do 3 lat.

Brak edukacji, świadomości oraz profilaktyki zdrowotnej systematycznie podbija statystyki coraz to większej ilości otyłych osób. Dzieci bowiem wyrastają na otyłych dorosłych, którzy są narażeni na choroby, które znacznie wpływają na jakość życia.

Kolejnym czynnikiem, który odmienił losy wielu branż i przeniósł usługi oraz edukację do świata online – był wybuch pandemii w 2019 roku. Część zawodów, jak i placówki oświaty przekwalifikowało swój styl pracy na tryb zdalny. To dodatkowo unieruchomiło przy biurkach dzieci i dorosłych, ograniczając ich interakcje z ludźmi i światem zewnętrznym.

Zaburzenia metaboliczne w nadwadze

Przesyt jedzenia i nadwyżka kaloryczna w znaczny sposób przeciążają układ pokarmowy, wydalniczy oraz pracę wątroby i nerek. O otyłości mówi się, gdy tłuszcz stanowi więcej niż 30% masy ciała dla kobiet i powyżej 20% dla mężczyzn.

Wątroba konwertuje węglowodany na cukry proste, a ich nadmiar odkłada się w postaci tłuszczu, nie tylko w tkance podskórnej, ale również w samej wątrobie i innych narządach.

Naturalną konsekwencją nadwagi mogą być; miażdżyca, choroby wieńcowe, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca oraz kamica żółciowa.

Ratunkiem dla przeciążonego organizmu i spowolnionego metabolizmu są odpowiednia dieta, dostosowany wysiłek fizyczny oraz kuracje wspierające oczyszczanie i stymulujące metabolizm. Zanim jednak rozpocznie się jakikolwiek protokół leczniczy należy ustalić przyczynę otyłości. Może być spowodowana złą przemianą materii z towarzyszącymi chorobami, bądź przejadaniem się. Zioła mają ogromne znaczenie w stabilizowaniu pracy układu trawiennego, przeciwdziałając biegunkom, zaparciom, wspierając produkcję żółci, czy działając odtruwająco i moczopędnie, wspierając detoksykację. Warto zadbać o jelita, organy filtrujące, czyli o wątrobę i nerki oraz o produkcję soków żołądkowych, które odgrywają kluczową rolę już na początku trawienia i dalej wchłaniania. Dodatkowo fitoterapia może tonizować układ nerwowy, u podłożu którego może leżeć przyczyna kompulsywnego i nadmiernego objadania się oraz zaburzeń żywieniowych związanych ze stanami depresyjnymi.

Wybrane zioła na odchudzanie

Do najczęściej polecanych ziół zaliczyć można: liść brzozy, kora kruszyny, ziele nawłoci, morszczyn sproszkowany, kłącze perzu, ziele skrzypu, ziele rdestu ptasiego, korzeń rzewienia, kwiat wiązówki, kwiat ślazu, ziele marzanki, ziele owsa, ziele ostrożnia warzywnego, mięta pieprzowa, ziele gwiadnicy pospolitej oraz alona – zagęszczony i wysuszony sok z liści aloesu.

Przy oczyszczaniu w kontekście całego organizmu wspierająco działają mniszek pospolity, bez czarny, oman wielki, znamiona kukurydzy, czy pokrzywa zwyczajna. Fitoterapię można również wykorzystać układając jadłospis, gdzie surowiec roślinny będzie pełnić funkcję odczuwania sytości oraz błonnika pokarmowego, gdzie wymienić można sproszkowane nasiona babki płesznik, bulwy dziwidła riviera, czy plechę chrześcicy kędzierzawej.

Działanie ziół jest wielokierunkowe, mają więc wielotorowy wpływ na stosującego. Biorąc pod uwagę współtowarzyszące jednostki chorobowe, należy z uwagą dobrać surowce, które nie przyniosą niepożądanego rezultatu. Poniżej przedstawię najczęściej stosowane zioła w problemach z otyłością oraz wspierające metabolizm. W tym kontekście też zostało przedstawione ich działanie, z uwzględnieniem przeciwwskazań do stosowania.

Kruszyna pospolita – Frangula alnus

Jest stosowana przy przewlekłych zaparciach spowodowanymi zaburzeniami czynności ruchowych w jelicie grubym. Zawiera antrazwiązki, które mają właściwości drażniące, otrzymując tym samym efekt przeczyszczający. Działanie jest dwutorowe – składniki aktywne stymulują perystaltykę jelit oraz zmniejsza się transport jonów i wody z obszaru jelita grubego, dzięki czemu masy kałowe są lepiej uwodnione i organizm sprawniej wydala niepotrzebne resztki przemiany metabolicznej. Ułatwia wypróżniania i nawilża jelita. Stosuje się w leczeniu przewlekłych bóli brzucha, robaczycy przewodu pokarmowego (w połączeniu z innymi surowcami o właściwościach przeciwrobaczych), przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego.

Kruszyna pospolita w medycynie ludowej jest stosowana na zaparcia oraz otyłość, a także wspomagająco w procesie odchudzania.

Roślinne preparaty przeczyszczające mogą skrócić fazę przebywania treści jelitowej, przyczyniając się do niecałkowitego przyswojenia leków, zwłaszcza tych, o przedłużonym uwalnianiu. Może wystąpić również nadwrażliwość z bolesnymi skurczami jelit oraz zmiana koloru moczu, a nawet białkomocz, czy krwiomocz. Świeża kora kruszyny ma silniejsze działanie i zawiera silnie działające zredukowane formy antronowe, które mogą powodować nudności oraz wymioty. Bezpieczniejsze są formy utlenione, które działają przeczyszczająco powodując mniej skutków niepożądanych. Nie wolno stosować nierozkruszonego, bądź świeżego surowca. Stosując korę kruszyny należy liczyć się z przeciwwskazaniami do zażywania, takimi jak zwężenie jelit, niedrożność, ostre choroby zapalne jelit, wrzodziejące zapalenia okrężnicy, zapalenie wyrostka robaczkowego, bóle brzucha niewiadomego pochodzenia, czy stany odwodnienia.

Preparaty z zawartością kory kruszyny powinny być przyjmowane jedynie, gdy efekt terapeutyczny nie został osiągnięty przez wprowadzenie odpowiedniej diety. Długotrwałe stosowanie surowca – powyżej dwóch tygodni – może nieść za sobą konsekwencje w postaci hipokalemii (niedobór potasu) i wymaga nadzoru specjalisty.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest ciąża, okres laktacyjny, zwężenie lub atonia jelit, niedrożność, ostre choroby zapalne jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego, wrzodziejące zapalenie okrężnicy.

Jednorazowo zaleca się przyjmować nie więcej niż 3g skruszonego surowca w kapsułkach w ciągu dnia. Jednorazowo stosować do 1g. Można przygotować odwar z płaskiej łyżeczki rozdrobnionego surowca na szklankę wody. Kruszynę można stosować u starszych dzieci po wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.

Morszczyn pęcherzykowaty – Fucus vesiculosus

Surowcem roślinnym jest plecha morszczynu, która jest wyrzucana przez fale morskie na brzeg. Ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, pobudzające pracę i wydzielanie żołądka, przeczyszczające, stymulujące przemianę materii oraz moczopędne. Jest bogatym źródłem mikroelementów i organicznych związków jodu niezbędnych do wytwarzania przez gruczoł tarczycowy hormonów tyroksyny oraz trójjodotyroniny. Zapobiegają one otyłości i przerostowi tarczycy. Morszczyn stymulując wytwarzanie hormonów tarczycy – wpływając na przyspieszenie metabolizmu. Ze względu na zawartość polisacharydów, drażnią one w delikatny sposób ściany jelit, pobudzając perystaltykę, pęcznieją i zwiększają objętość mas kałowych, co ułatwia proces wypróżnień nie dopuszczając do zaparcia. Należy zachować jednak ostrożność – zaleca się wypicie szklanki wody wraz z dawką morszczynu, by nie dopuścić do zablokowania przewodu pokarmowego.

Powołując się na Encyklopedię zielarstwa i ziołolecznictwa, najnowsze badania wskazują na działanie wyciągów wodnych z plechy, jako przeciwdrobnoustrojowe i immunostymulujące oraz wyciągów alkoholowych, które wykazały zdolność do obniżania cukru we krwi.

W medycynie ludowej jest stosowany na trądzik, wole endemiczne, zaparcia oraz niedoczynność tarczycy.

Stosując się do zachowania wskazanych dawek morszczynu nie powinny wystąpić efekty niepożądane. Jednak przyjmowanie większych dawek może skutkować wystąpieniem nadczynności tarczycy (która wiąże się z bezsennością, nadciśnieniem tętniczym, przyspieszonym tętnem oraz nadmiernym poceniem się), czy przedłużającym się cyklem menstruacyjnym. Zaleca się stosować do 6g surowca dziennie. Można przygotować napar z łyżeczki na szklankę wody i przyjmować do 3 porcji na dobę.

Przeciwwskazaniem do stosowania są niedrożne drogi żółciowe. Nie przeprowadzono badań w kontekście kobiet w ciąży oraz karmiących – nie zaleca się w takich sytuacjach stosować tego surowca.

Perz właściwy – Elymus repens

W kontekście wsparcia organizmu w procesach metabolicznych, kłącze perzu wykazuje właściwości moczopędne, przeciwzapalne, bakteriobójcze, przeczyszczające, przeciwcukrzycowe, żółciopędne oraz regenerujące błony śluzowe, naczynia krwionośne i narządy wewnętrzne utrzymując ich odporność oraz elastyczność. Dodatkowo usuwa szkodliwe odpady przemiany materii, oczyszczając krew, wspierając proces detoksykacji i zachowania stabilnej wagi. Wpływa korzystnie na pracę przewodu pokarmowego oraz działa prewencyjnie w stłuszczeniu wątroby. Obniża zawartość cholesterolu we krwi.

Perz właściwy w medycynie ludowej jest znany w leczeniu obrzęków, zaparć, nadciśnienia, kamicy nerkowej i pęcherzowej, zaburzeń przemiany materii, zaburzeń trawiennych oraz chorób skóry.

Nie przeprowadzono badań w kwestii bezpieczeństwa do stosowania dla kobiet w ciąży oraz w okresie karmienia, dlatego Europejska Agencja Leków (EMA) nie zaleca stosowania perzu właściwego w tych sytuacjach.

Jest zalecany jako wartościowe uzupełnienie diety dla diabetyków. Zawarta w perzu trycytyna nie zostaje wchłonięta w jelicie cienkim, co nie skutkuje podwyższeniem poziomu glukozy. Można zastosować również u dzieci po wcześniejszej konsultacji z fitoterapeutą.

Dawkowanie wynosi zazwyczaj do 3g w jednorazowej dawce do trzech dawek dziennie. Można przygotować odwar z łyżki stołowej na szklankę wody do 3 porcji dziennie.

Rzewień dłoniasty – Rheum palmatum

Rzewień ma właściwości przeciwbiegunkowe (przez zawartość garbników), przeczyszczające (dzięki zawartości antrazwiązków), pobudzające wydzielanie soków trawiennych, żółciotwórcze. Pobudza wydzielanie śliny, ułatwiając procesy trawienia. Surowiec jest wykorzystywany przy leczeniu zaparć, niestrawności, leczeniu krwawienia z przewodu pokarmowego, przewlekłe stany zapalne, nadwagi i otyłości.

W medycynie ludowej jest wykorzystywany w przypadku biegunki, przewlekłym nieżycie żołądka oraz niedokwaśności.

Należy zachować szczególną ostrożność przy długotrwałym stosowaniu, ponieważ działanie glikozydów nasercowych może spowodować hipokalemię. Stosowanie rzewienia z kortykosteroidami, diuretykami, czy korzeniem lukrecji może nasilić nierównowagę elektrolitową. Może również wejść w interakcję z niektórymi lekami: przeciw arytmii, czy regulujące rytm zatokowy (np. chinidyna).

Przeciwwskazań do stosowania jest sporo: atonia, niedrożność jelit, choroby zapalne okrężnicy, silne odwodnienie, zapalenie wyrostka robaczkowego, bóle brzucha o nieznanej etiologii, choroby nerek, hemoroidy, owrzodzenia jelit.

Niezastosowanie się do środków ostrożności może skutkować efektami niepożądanymi, jak skurcze, krwiomocz, odkładanie się kamieni szczawianowych, bóle brzucha, cz zaburzenia wodno-elektrolitowe.

Nie zaleca się stosowania rzewienia dla kobiet w okresie laktacji, ponieważ substancje czynne mają zdolność do przenikania do mleka. Nie stwierdzono jednak działań niekorzystnych u kobiet w ciąży oraz wpływu na rozwój płodu. Przeprowadzony eksperyment dotyczący genotoksyczności sugeruje, iż ciężarne kobiety nie powinny stosować korzenia rzewienia.

Szczegółowe dawkowanie uzależnione jest od oczekiwanego rezultatu. Należy również uwzględnić dwie substancje czynne, które działają antagonistycznie: antrazwiązki – działają pobudzająco na wydzielanie żółci i przeczyszczająco oraz garbniki o właściwościach ściągających i zapierających. Przykładowo zastosowanie mniejszych dawek do 0,35g proszku skutkuje działaniem pobudzającym trawienie oraz przeciwbiegunkowym, a powyżej 1g – przeczyszczającym.

Owies zwyczajny – Avena sativa

Owies ma właściwości odmładzające, przeciwdziałające starzeniu się organizmu, przeciwzapalne, antydepresyjne. Wykazuje silne działanie wzmacniające i tonizujące układ nerwowy. Właściwości te zostały potwierdzone badaniami, które przeprowadzono w ostatnich latach. Bierze udział w aktywizacji hormonów. Zawarty w owsie tryptofan (aminokwas) pośredniczy w procesie tworzenia serotoniny – hormonu szczęścia i dobrego samopoczucia. Działa osłonowo na błony śluzowe. Usprawnia proces przemiany materii, zapobiegając otyłości. Błonnik owsiany odgrywa również ważną rolę w prewencji miażdżycy. Dzięki zawartości takich grup związków, jak sterol oraz beta-glukan, ziarno owsa oraz przetwory z ziarna mają zdolność do obniżania poziomu cholesterolu we krwi, poprzez właściwości ograniczania wchłaniania cholesterolu z pożywienia. Owies jest stosowany również w przypadku diabetyków, jako środek dietetyczny. Otręby są wykorzystywane w układaniu jadłospisu w przypadku zaparć, które ułatwiają oczyszczanie jelita grubego.

W lecznictwie ludowym wykorzystuje się płatki owsiane, z których przygotowuje się kleik owsiany. Owies wykorzystywano od dawna, jako środek przy niedomaganiach układu pokarmowego.

Wyciąg z ziela owsa ma właściwości obniżające poziom kwasu moczowego we krwi, zapobiegając i łagodząc uszkodzenia komórek wątrobowych. Ziele surowca zawiera saponiny, które mają działanie przeciwgrzybicze oraz przeciwdrobnoustrojowe, co w znaczący sposób wspiera pracę żołądka oraz całego układu pokarmowego. Zawarte w wyciągu flawonoidy, wraz z saponinami, działają moczopędnie, stymulując detoksykację na poziomie nerek oraz pęcherza. Ponadto zawiera krzemionkę, która nie tylko wspiera pracę nerek – jako koloid ochronny, ale też wpływa korzystnie na kondycję przemiany materii oraz stan narządów wewnętrznych w ogóle.

Owies zwyczajny jest bezpieczną rośliną, która stosowana w rozsądnych dawkach nie powoduje niepożądanych rezultatów. Kobiety w ciąży oraz karmiące mogą z powodzeniem sięgać po ten surowiec. Przeciwwskazaniem do spożywania jest nadwrażliwość lub alergia pokarmowa. Spożycie większej ilości może wywołać bóle i zawroty głowy. Nie ma dodatkowych przeciwwskazań do stosowania.

Podsumowanie

Żyjemy w czasach luksusu, gdzie samochodem, czy komunikacją miejską można dostać się w wybrane miejsce. Jedzenie i przesyłki są dostarczane pod adres. Spotkania towarzyskie, szkolenia, kursy, a nawet konsultacje lekarskie odbywają się przez kamery zainstalowane w smartfonach i laptopach. Znacznie zminimalizowano potrzebę aktywizowania ciała w fizjologiczny dla niego sposób, by realizować czynności dnia codziennego. Ten dynamizm zachodzących zmian, wielokierunkowo wpływa na pogorszenie się kondycji motorycznej i zdrowia ludzi, a tendencja nie jest optymistyczna.

Jak podpowiada Światowa Organizacja Zdrowia – otyłości można zapobiec, dokonując świadomych wyborów. Sposobów wspierających optymalną wagę jest sporo i najczęściej są darmowe. Wystarczy zadbać o najbardziej fundamentalne potrzeby, jak ruch, odpowiednie nawodnienie, prosta i zbilansowana dieta. Warto uzupełnić swój plan dnia o kontakt z naturą, by korzystać ze słońca i regulować swój biorytm. Ma on niebagatelny wpływ na trawienie, wchłanianie, prawidłową pracę narządów, ale też regenerację podczas snu, czy produkcję hormonów.

Komplementarnym elementem do tak zrównoważonego stylu życia może okazać się włączenie fitoterapii w celach profilaktycznych, ale również wspierająco we współistniejących jednostkach chorobowych i zaburzeniach towarzyszących otyłości, jak cukrzyca, nadciśnienie, miażdżyca, problemach trawiennych, biegunkach, zaparciach czy występowanie kamieni żółciowych. Dodatkowo zioła usprawniają metabolizm, procesy oczyszczania organizmu, regulują poziom cukru we krwi, działają ochronnie i stymulująco na żołądek, wątrobę oraz nerki, tonizują układ nerwowy i uzupełniają jadłospis o cenny błonnik pokarmowy.

Natura obdarzyła nas niesamowitą obfitością, różnorodnością i potężnymi właściwościami, które skrywają się na wyciągnięcie ręki – wystarczy po nie sięgnąć, by cieszyć się zdrowiem i świetnym samopoczuciem.

Bibliografia

Książki

„Po zdrowie z ziołami” S. Korżawska, wydanie czwarte, wyd. CORSAM, Warszawa 2015;
„Zoła w leczeniu dolegliwości i chorób układu trawiennego oraz wątroby i trzustki” M. E. Senderski, wydanie drugie poprawione, zmienione, wyd. Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2017;
„Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, wydanie trzecie, poprawione zmienione, Mateusz E. Senderski, Podkowa Leśna 2017;
„Leksykon naturalnych surowców leczniczych” I. Kaczmarczyk-Sedlak, Z. Skotnicki, wyd. Zielone wydawnictwo, Kraków 2018;

Imię:		Nazwisko:
Twój e-mail:
Treść wiadomości:

Zioła na odchudzanie