powrót do kategorii

Czas czytania: 12 min

Autorka artykułu:

ROKSANA ZAKRZEWSKA

centrum terapii naturalnych

Specyfika ziołolecznictwa w pediatrii  

            Organizm dziecka w procesie dojrzewania i wzrostu wymaga odmiennego traktowania na każdym etapie. Odnosi się to również do leczenia oraz stosowania specyfików.

Ustrój dziecka charakteryzują odmienności metaboliczne, fizjologiczne, morfologiczne, czy aktywności enzymatyczne. Jest to więc pojęcie złożone i dobór leczenia powinien być zawsze konsultowany z doświadczonym specjalistą w pracy z ziołami, czy pediatrą. Leczenie dobiera się biorąc pod uwagę wiek dziecka oraz predyspozycje indywidualne, jak również zdrowotny przypadek wymagający kuracji leczniczej.

            Rozwój dziecka można pogrupować na poszczególne etapy: niemowlę – do pierwszego roku życia (gdzie pierwsze trzy miesiące określa się mianem noworodka), małe dziecko, tzw. okres poniemowlęcy – od pierwszego do trzeciego roku życia, wiek przedszkolny – od trzech do siedmiu lat, wiek szkolny – od siedmiu do czternastu lat, oraz młodzież – od czternastego do osiemnastego roku życia.

Biorąc pod uwagę wszelkie zmienne czynniki w procesie rozwoju dziecka, kluczowym jest właściwy wybór składników leczniczych, wraz z precyzyjnym dawkowaniem. Nie bez znaczenia jest również właściwe przetwarzanie takiego surowca, by uzyskać oczekiwane rezultaty i zminimalizować ryzyko wystąpienia niepożądanych skutków.

Ziołolecznictwo w powszechnych dolegliwościach u dzieci

            Najczęściej występujące dolegliwości u dzieci dotyczą niewykształconego w pełni układu pokarmowego, na wskutek czego występują wszelkie zaburzenia czynnościowe. Literatura wskazuje, że do najczęściej spotykanych zaburzeń dochodzi na podłożu niedoczynności lub nadczynności wydzielania soku żołądkowego. Pojawiają się dolegliwości gastryczne, jak wzdęcia, kolki jelitowe, biegunki, zaparcia, czy ulewanie. Aby ulżyć w dolegliwościach układu pokarmowego świetnie sprawdzą się zioła poprawiające trawienie o właściwościach żółciotwórczych i żółciopędnych, jak: dziurawiec zwyczajny, karczoch zwyczajny, kocanka piaskowa, mniszek lekarski, mięta pieprzowa, rzodkiew czarna, czy szanta zwyczajna. Nieocenioną ulgę dla maluchów w przypadku nagromadzenia gazów z jelit przyniosą zioła wiatropędne oraz przeciwskurczowe, a są to: anyż, koper włoski oraz kminek zwyczajny. Przy biegunkach pomocna może okazać się marchew zwyczajna, czy czarna jagoda. Wspierając leczenie dzieci warto wziąć pod uwagę zioła o właściwościach uspokajających, jak: głóg jednoszyjkowy / dwuszyjkowy, melisa lekarska oraz kozłek lekarski. Dzieci odczuwają bowiem nie tylko dyskomfort gastryczny, ale również niepokój i ból z tym związany.

            Równie często dzieci cierpią na dolegliwości układu oddechowego, jak stany zapalne płuc, oskrzeli, trudności z drożnym oddychaniem – gromadzeniem śluzu, infekcje górnych dróg oddechowych. Tu świetnie sprawdzi się prawoślaz lekarski, ślaz dziki i babka lancetowata, które wspierają leczenie kaszlu oraz działają osłonowo w przypadku stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Kurację leczniczą mogą uzupełnić rośliny o właściwościach wykrztuśnych, które również są z powodzeniem stosowane w leczeniu dzieci, takie jak: tymianek pospolity, macierzanka piaskowa, oman wielki oraz sosna zwyczajna.
Klasycznym wsparciem w każdej infekcji, jak i osłabionej odporności mogą być cebula, szczypiorek, czosnek pospolity oraz szałwia lekarska, które cechują się działaniem przeciwbakteryjnym.

            Nieuniknionym jest ekspozycja dziecka dla czynniki szkodliwe, jak drobnoustroje chorobotwórcze, gdzie często dochodzi do chorób infekcyjnych (angina, grypa), czy substancje chemiczne, oraz toksyny lub urazy, które prowokują stany zapalne i wzmożoną pracę funkcji ośrodka termoregulacyjnego. W efekcie organizm dziecka reaguje podwyższoną temperaturą ciała, co z kolei zwiększa przemianę metaboliczną, a utrzymujący się taki stan wpływa niekorzystnie na ośrodkowy układ nerwowy (ryzyko wystąpienia drgawek), układ krążenia oraz narządy miąższowe. Gorączka u małych dzieci wzrasta bardzo łatwo, więc nie należy jej lekceważyć. W takiej sytuacji na pomoc przyjdą rośliny o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym oraz przeciwgośćcowym: kora wierzby, pączki topoli, kwiaty wiązówki, owoce borówki brusznicy. Należy jednak pamiętać, że grupa surowców o działaniu przeciwgorączkowym zawiera głównie pochodne kwasu salicylowego i może się zdarzyć, że wystąpi uczulenie (alergia salicylowa), a nawet atak dychawicy oskrzelowej. Do grupy ryzyka zalicza się dzieci poniżej 12 roku życia i należy z rozwagą poddawać je kuracji.

Do obniżenia wysokiej temperatury u dzieci wykorzystuje się również surowce o działaniu napotnym, jak owoce maliny, kwiaty bzu czarnego oraz lipy.

Można również zastosować mieszankę przeciwgorączkową Pyrosan, która ma również działanie napotne, rozgrzewające, kojące oraz moczopędne. W jej skład wchodzi kwiat tawuły łąkowej (25), kwiat lipy (25), kora wierzby (20), liść brzozy (10), pączki topoli (10), owoc maliny (5), rumianek (5). Zaleca się spożywać trzy szklanki odwaru dziennie.

Zastosowanie ziół ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych etapów rozwojowych dziecka        

            Dla niemowląt, które są dopiero w pierwszych fazach budowania odporności oraz układów, surowce roślinne powinny być dobierane ze szczególną starannością, a produkt powinien pochodzić z kontrolowanych upraw. Dla tak wymagającego organizmu zostały sklasyfikowane rośliny ziołowe, które są bezpieczne i szczególnie dedykowane dla niemowląt, co nie oznacza jednak, że dla starszych dzieci nie przyniosą poprawy stanu zdrowia. Do tej grupy można zaliczyć takie rośliny jak: rumianek pospolity – do stosowania w przypadku pieluszkowego zapalenia skóry, wszelkich schorzeń skórnych, kolki jelitowej oraz ząbkowania,  biedrzeniec anyż – jako wsparcie przy zapaleniu oskrzeli z towarzyszącym kaszlem oraz przy wzdęciach, koper włoski – jest stosowany przy kolce jelitowej oraz nieżycie górnych dróg oddechowych, czy marchew zwyczajna – przy regulacji trawienia,  biegunkach i dyskomforcie gazów jelitowych.

            Niemowlęta i małe dzieci (do lat 3) oddają mimowolnie mocz, co jest naturalnym etapem, uwarunkowanym niedojrzałym jeszcze układem nerwowym. W tym okresie można zastosować kurację z kozłka lekarskiego, dziurawca, tasznika, krwawnika, mącznicy oraz rdestu ostrogorzkiego. Taka profilaktyka nie tylko skraca czas kuracji, ale również zapobiega rozwojowi chorób układu moczowego, jak kamicy nerkowej, czy nerczycy.

W sytuacji ostrych stanów zapalnych zioła są nieocenionym wsparciem antybiotykoterapii i w tym celu można włączyć do leczenia te, o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwskurczowych, przeciwbakteryjnych i moczopędnych. Poza wymienionymi wcześniej pomocna będzie borówka brusznica, brzoza, kwiaty: wrzosu, bławatka, pietruszki oraz rumianku, bez czarny, ziele nawłoci, kłącza perzu oraz znamiona kukurydzy (włosy).
Starszym dzieciom i młodzieży można włączyć do kuracji korzenie wilżyny.

            W leczeniu górnych dróg oddechowych u małych dzieci warto uwzględnić pożywienie bogate  w karoten oraz witaminę A, które odgrywają ważną funkcję w regeneracji oraz wzmocnieniu błon śluzowych, wyścielających drogi oddechowe. Pomocna może okazać się wspominana już wcześniej marchew zwyczajna, która jest świetnym źródłem witamin i soli mineralnych. Zwiększa odporność i elastyczność błon śluzowych.

Aby zapobiec nadmiernemu wysychaniu błon śluzowych, i tym samym wesprzeć proces leczenia, warto zadbać o prawidłowe nawilżenie pomieszczenia.
Można zastosować inhalacje, które świetnie wspomagają schorzenia górnych dróg oddechowych, w szczególności przy przeziębieniach oraz chorobach zatok.
U dzieci powyżej 3 roku  życia można dodatkowo zastosować aromaterapię. W tym celu wystarczy zwilżyć ręcznik, nakropić na niego 1-2 kropli olejku eterycznego, np. jałowcowy, rumiankowy, macierzankowy czy sosnowy i wdychać terapeutyczne olejki w procesie nawaniania. Można również wykorzystać dyfuzor do rozpylania pary wodnej, czy skropić ubranie dziecka lub kołdrę – trzymając się wyżej podanego dozowania.

            Dodatkowo u małych dzieci może pojawić się ból dziąseł spowodowany ząbkowaniem, czy ból zębów, którego przyczyną może być próchnica. Na te przypadki z  powodzeniem można zastosować olejek goździkowy, którym nasącza się patyczek lub  gazę i stosuje bezpośrednio w miejscu ogniska bólu.
Warto dodać, że podawanie leków przeciwbólowych małym dzieciom może być przyczyną uzależnienia od  chemicznych substancji uśmierzających ból, nadużyć, czy nawet nałogów.

            W leczeniu biegunki u małych dzieci stosuje się napary z ziół. W tym celu można wykorzystać przywrotnik pospolity, szczaw lancetowaty, orzech włoski, pięciornik kurze ziele, poziomkę pospolitą, jabłoń domową, śliwę tarninę lub borówkę czernicę.

            Małe dzieci są bardzo wrażliwe na syntetyczne leki przeciwgorączkowe, dlatego warto zastosować bezpieczne, ziołowe rozwiązania. W takim przypadku zaleca się obniżać temperaturę ciała poprzez wywołanie wzmożonego pocenia się, lub poprzez stosowanie kompresów, np. stosując mieszankę z jednego litra przegotowanej wody z dodatkiem dwóch łyżek stołowych octu jabłkowego i przykładając okład na czoło. Pomocne rośliny o właściwościach napotnych oraz przeciwgorączkowych do stosowania u dzieci to bez czarny, malina właściwa, lipa drobnolistna, wiązówka błotna oraz wierzba biała.
Przy osłabieniu organizmu i infekcjach warto wprowadzić rośliny witaminowe, jak: porzeczka czarna, żurawina błotna, dzika róża oraz rokitnik zwyczajny.

Lipa drobnolistna – Tilia cordata / Lipa szerokolistna – Tilia grandfolia

            Stosuje są napary z obydwu gatunków lip przy wspomaganiu leczenia przeziębień z podwyższoną temperaturą, chorób dróg oddechowych, ale również jako środek uspokajający i tonizujący napięcia nerwowe.

Herbatka jest często podawana z mieszankami innych surowców leczniczych o podobnym działaniu, jak owoce maliny, czy kwiatami bzu czarnego (działanie napotne) oraz rumiankiem (działanie uspokajające).

            Ze względu na brak badań laboratoryjnych nie zaleca się stosowania dla kobiet w ciąży i matkom karmiącym. Nie wykazano istotnych interakcji kwiatostanu lipy z innymi lekami.

Prawoślaz lekarski – Althaea officinalis

            Jeden z najbardziej cenionych surowców leczniczych znany już w starożytności. Można znaleźć wzmianki o prawoślazie w Biblii oraz tekstach arabskich oraz chińskich. O jego cennych walorach wiedzieli już Egipcjanie i Syryjczycy. Był wykorzystywany przez Hipokratesa, który stosował go w leczeniu astmy i czerwonki. Pojawia się u Pitagorasa, Platona i Wirgiliusza. Nazwa łacińska „althos”, oznacza „leczyć”, co wskazuje na jego niezwykłe właściwości.

            Prawoślaz lekarski można podawać już od 6. miesiąca życia. Ze względu na wysoką zawartość śluzów, świetnie sprawdza się osłonowo dla błon śluzowych, działa wykrztuśnie, gdyż związki aktywne upłynniają wydzielinę oskrzelową oraz wspiera wypróżnianie się niemowląt przy zaparciach. Jest chętnie przyjmowany przez maluchy, ze względu na przyjemny smak.

Przygotowuje się syrop prawoślazowy, który jest szczególnie pomocny w przypadku suchego kaszlu.

            Niestety nie przeprowadzono badań klinicznych, które potwierdzają skuteczność stosowania liści oraz korzenia prawoślazu.

Malina właściwa – Rubus ideaeus L.

            Najczęściej wśród ankietowanych był stosowany syrop z malin, który to chętnie jest przyjmowany przez dzieci. Można wzbogacić go o witaminę C (np. ze sproszkowanych owoców dzikiej róży) oraz miodem spadziowym, który ze względu na najwyższą zawartość flawonoidów, będzie korzystanie wpływał na przyswajalność tej witaminy.

            Z uwagi na wysoką zawartość garbników zaleca się dwugodzinne przerwy w przyjmowaniu naparu z liści maliny, ponieważ może wywołać dyspepsję (niestrawność). Nie stosować w przypadku choroby wrzodowej.

            Według badań klinicznych napary z liści malin są bezpieczne dla kobiet w II i III trymestrze ciąży. Mają działanie redukujące poranne nudności oraz potwierdzony wpływ na drugą fazę porodu, która skróciła się o 9 minut u badanych kobiet. W badaniach odnotowano zmniejszenie ryzyka przedwczesnego porodu oraz ciąży po terminie.

Czosnek pospolity – Allium sativum

            Przy ukąszeniu owadów należy wyjąć żądło i potrzeć kawałkiem czosnku lub zastosować okład z rozdrobnionego czosnku na bolące miejsce.

        Czosnek zawiera olejki eteryczne, które mogą zahamować rozwój drobnoustrojów. Jest to świetna alternatywa dla dostępnych antybiotyków, w przeciwieństwie do których czosnek nie niszczy flory bakteryjnej, a działanie bakteriobójcze jest silniejsze od penicyliny oraz jej pochodnych.

            Badania potwierdzają, że czosnek powstrzymuje rozwój bakterii, do których można zaliczyć jedne z najbardziej niebezpiecznych dla człowieka: paciorkowców, gronkowców złocistych, pałeczek okrężnicy oraz otoczkowców – najbardziej odporne na działanie antybiotyków. Potwierdzone jest również, że czosnek nie wywiera żadnych skutków ubocznych.

Cebula zwyczajna – Allium cepa

            Cebula zwyczajna ma szerokie spektrum działania i była stosowana w celach leczniczych już od czasów starożytnych. Jest najstarszą rośliną uprawną. Pierwsze wzmianki o zastosowaniu cebuli można odnaleźć w zapiskach sumeryjskich oraz hebrajskich.
Do dnia dzisiejszego cieszy się ogromnym uznaniem za swoje właściwości lecznicze i jest powszechnie stosowana w medycynie ludowej i do wzbogacania walorów smakowych i zdrowotnych w potrawach.

Sama pamiętam, jak chętnie przyjmowałam syrop na bazie cebuli i miodu.

            Ma działanie przeciwkaszlowe. Wspiera leczeniu objawów przeziębienia i grypy. Sprawdzi się w leczeniu dzieci w infekcjach bakteryjnych górnych dróg oddechowych, wspomaga wydzielanie soków trawiennych, więc będzie świetnym wsparciem w zaparciach i chorobach zapalnych jelit oraz w leczeniu schorzeń dróg moczowych. Ze względu na swoje właściwości uśmierzające i antyinfekcyjne można wykorzystać kawałek cebuli jako okład na miejsce ukąszenia owadów lub trudno gojące się rany.

Skuteczność ziołolecznictwa na podstawie badań laboratoryjnych

            Poddając ocenie skuteczność działania leków roślinnych stoimy przed nie lada dylematem. Ze względu na wysoki koszt przeprowadzenia badań klinicznych, jedynie nieliczne preparaty posiadają taką bazę danych i potwierdzone ich działanie.

            Receptury współczesnych leków ziołowych, które można nabyć z łatwością w aptekach bez recepty, są oparte na rzetelnych badaniach fitochemicznych. Określają one sposób ich wytwarzania, dystrybucję oraz podlegają kontroli przepisów prawnych. Preparaty ziołowe o statusie produktu leczniczego muszą spełnić wymagania prawa farmaceutycznego i spełniać normy odnośnie jakości, bezpieczeństwa stosowania oraz skuteczności.
Natomiast produkty roślinne zaliczane, jako suplement diety, podlegają pod przepisy prawa żywności.
Aby poprzeć te słowa faktami warto nadmienić, iż eksperci Komisji Europejskiej, która jest odpowiedzialna za działania w obszarze usprawnienia praktyk zdrowotnych oraz wymiany informacji w krajach  Unii Europejskiej (jak i poza jej granicami), podczas tworzenia monografii surowców roślinnych – wzięli pod uwagę dokumentację z obszaru medycyny doświadczalnej. Jest ona bowiem sumą długich obserwacji oraz odpowiednią kontrolą przeprowadzanych praktyk, ukierunkowaną na holistyczne oraz terapeutyczne działanie surowców leczniczych. Są więc zasadniczo potwierdzeniem naukowym swojej skuteczności.

          Praktyka stosowania roślin leczniczych, już od czasów starożytności, aż po dziś dzień, potwierdza, iż badania kliniczne nie są wyznacznikiem ich skuteczności.
Bogata literatura oraz opasłe tomy znamienitych zielarzy, których wkład w klasyfikację, opisy działania oraz empiryczne doświadczenia na przestrzeni wieków są niepodważalnym dowodem właściwości leczniczych roślin stosowanych w ziołolecznictwie.

Bibliografia

Książki

1. „Ziołolecznictwo w pediatrii. Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów” – Heinz Schilcher; Walter Dorsch, wydanie I polskie 2010, wyd. MedPharm Polska;

2. „Rośliny lecznicze stosowane u dzieci” – Prof. dr hab. farm. Waleria Olechnowicz-Stępień; doc. dr hab. farm. Eliza Lamer-Zarawska, Wydanie III poprawione i uzupełnione, Warszawa 1992, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich;

3. „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie” – Mateusz Emanuel Senderski, Wydanie III poprawione zmienione, Podkowa Leśna 2017, wyd. Mateusz E. Senderski;

4. „Zielarnia. Jak czerpać ze skarbów natury” – J.A. Kozłowski; T.Wielgosz; J.Nawrot; G.Nowak; R.Dawid-Pać; S.Kuczyński – wyd. publicat;

najnowsze artykuły

Jesteś w dobrym miejscu

+ 48 451 667 779

WhatsApp

Zielona góra

Kontakt

kontakt@projektoaza.pl

Napisz o możliwość współpracy.

Uwielbiamy szerzyć piękne projekty.

Jesteś w dobrym miejscu

- since 2022 -